سرویس فرهنگ و هنر مشرق - «منوچهراسماعیلی» یکی از استاتیدنامدار دوبله فارسی نیمه شب امروز درگذشت. او در ۸ فروردین ۱۳۱۸ در کرمانشاه به دنیا آمدو کار صداپیشگی و دوبله را از سال ۱۳۳۶ با اجرای نقش‌های کوتاه در دوبله آغاز کرد. وی از معدود گویندگانی بود که به سرعت مورد توجه «علی‌کسمایی» یکی از مدیران دوبلاژ خاص تاریخ دوبله قرار گرفت و کمتر از یکی دو سال به جرگه گویندگان مطرح این حوزه تبدیل شد.

گوینده نقش رضا تفنگنچی در «سریال هزار دستان» با توجه به اینکه  از سال ۱۳۴۲ مدیریت دوبلاژ فیلم‌های فراوانی به او پیشنهاد می‌شد اماکار خود را روی حرفه  گویندگی متمرکز کرد. او در سال ۱۳۳۸ با گویندگی در فیلم دروازه‌های پاریس درخشید و با دوبله فیلم بن هور به مدیریت دوبلاژ احمد رسول‌زاده در سال ۱۳۴۱ در این حوزه جایگاه خود را به عنوان استاد مسلم این حرفه تثبیت کرد. گویندگی در فیلم الرساله(محمد رسول‌ الله) به جای حمزه عموی پیامبر (آنتونی کوئین) و در فیلم پاپیون به جای استیو مک کوئین از دیگر آثار درخشان او محسوب می‌شود. اما گویندگی او به جای پل اسکافیلد در نقش «سرتوماس مور» یکی از ماندگارترین آثار او در دوبله فارسی محسوب می‌شود.

چرا اسماعیلی مرد هزار صدای دوبله بود؟

صدای  اسماعیلی مثل یک منشور چند وجهی بود. در یکسوی این منشور صدای مردانه‌ای را درون حجره‌اش تراش می‌زد و در قالب صدای ناخدا خورشید، شعبان استخوانی هزار دستان و نوری (هادی اسلامی) فیلم سرب و سرتوماس مور، آلبرت هاسلر  (اورسن ولز) در فیلم محاکمه ارائه می‌کرد.

وجه دیگر منشور حنجره‌اش با دوبله فیلم معجزه سیب (فرانک کاپرا) هویدا شد. گویندگی به جای پیترفالک در فیلم معجزه و در سریال کلمبو در دهه پنجاه ادامه پیدا کرد و با همین صدا فیلم‌های فراوانی را به جای رضا بیک‌ایمانوردی گویندگی کرد.

منوچهر والی‌زاده همکار سالیان اسماعیلی درباره مرد هزارصدای دوبله به مشرق می‌گوید:او در حرفه دوبله یک اسطوره بود و نمونه او نخواهد آمد. مرگ میان نسل اول دوبله نوبتی شده است با این حال هیچ‌کسی در حرفه هنر نیست که اسماعیلی را ستایش نکند، من هم افتخار همکاری سالیان متوالی را با او داشتم.

اولین کار مشترک ما در دوبله به سال‌ها قبل بازمی‌گردد، من تقریبا اولین کسی که در دوبله با او آشنا شدم و به ایشان گرایش حرفه‌ای و کاری پیدا کردم. دوستی و همکاری ما به سال  ۱۳۳۸  در استویو شاهین فیلم در خیابان بهاربازمی‌گردد. پس از این آشنایی از همانجا پیگیر ایشان شدم و واقعا کار یاد گرفتم و همیشه دنباله‌رو ایشان بودم، جدا از مسئله رفاقت و همکاری هنر ایشان را بسیار دوست داشتم.

گوینده لوک خوش‌شانس درباره سال‌های همکاری‌اش با اسماعیلی گفت: بهترین روزهای من با او همان روزهایی بوده که در کنار ایشان گویندگی کردم.   در میان تمام فیلم‌های متاخری که باهم دوبله کردیم لیرشاه برای من اثر مهمی است. واقعا همیشه به همکاری با او افتخار می‌کردم و لذت می‌بردم، دریای دانستن در دوبله بود و تا همین اواخر که با ایشان کار می‌کردم من همیشه از او آموخته‌ام. منش او در استودیو همراه با سخت کوشی و استمرار فعالیت بود. تا چند ماه قبل کارش را در دوبله دنبال می‌کرد، با اینکه دست‌هایش بشدت می‌لرزید اما روزهایی که می‌دانست می‌تواند بر بیانش مسلط شود به کارش در  تلویزیون و استودیو کوالیما ادامه می‌داد. من دو روز پیش که بیمارستان رفتم نتوانستم با ایشان حرف بزنم، اصلا باهم حرف نزدیم و پریروز ایشان را به منزلشان بردند و نیمه شب فوت کردند.

گوینده ثابت فیلم‌های شاهرخ‌خان با اشاره به شاخصه‌های گویندگی اسماعیلی اشاره کرد: زمانی که ایشان در فیلم مادر (علی حاتمی) به جای ۵ کاراکتر صحبت کردند بسیار مورد توجه قرار گرفتند. به جرات می‌توانم بگویم دوبلور روی دست منوچهر اسماعیلی در دنیا وجود ندارد که بتواند جای پنج نقش متفاوت صحبت کند. در کنار او تنم می لرزید، او استادی با نبوغ بالا بود و هیچوقت ناراحت نمی‌شد که مثلا من در کنار او رل اول را بگویم. او الگوی من در احترام به همکاران، علاقه و انضباط در دوبله است. او بیش از ۵ دهه با استعداد و پشتکار  در این حرفه سابقه داشت. هیچوقت در زندگی حسود نبود، بلکه از کسانی هم که کارشان خوب بود، تعریف کرد.  

اسماعیلی چندان در مدیریت دوّبلاژ فعالیت نمی‌کرد اما مدیریت دوبلاژ  فیلم محمد رسول‌الله را پذیرفت و با وسواس و احترام خاصی این فیلم را دوبله کرد. برای این فیلم احترام خاصی قائل بود. شاید جالب باشد بدانید که او برادر شهید است و منوچهر از دوران مدرسه یکی از قاریان ممتاز قرآن بوده است.  

تلخ‌ترین خاطره منوچهر اسماعیلی پس از دیدار با رهبر انقلاب

اما کارنامه‌ هنری اسماعیلی برگ‌های تلخی را هم ورق زده است. اتفاقات تلخی که پس از دیدار با رهبر انقلاب برای او رخ داد یکی از دلخوری‌های همیشگی اسماعیلی از مدیران سیما بود، هر چند که هیچگاه اهل گله‌کردن نبود. این روایت توسط چند نفر از همکاران استاد اسماعیلی نقل شده که صوت آن نزد مشرق محفوظ است و همه آنان این روایت را تائید می‌کنند.

مجموعه نمایشی «از سرزمین نور» سال ۱۳۷۳ با تهیه‌کنندگی عذری وکیلی با قلم محمدرضا سرشار و کارگردانی منوچهر  اسماعیلی به تاریخ صدر اسلام می‌پرداخت و در دهه هفتاد یکی از فاخرترین تولیدات صدای جمهوری اسلامی بود.

یکی از معایب واحد دوبلاژ سیما چهل و سه اخیر این است که هیچگاه به صورت تخصصی اداره نشده و گویندگانی نسل اول و دوم نظیر اسماعیلی، پس از انقلاب همواره با عنوان صفت طاغوتی در واحد دوبلاژ سیما مواجه شده‌اند. در اوایل دهه هفتاد اسماعیلی مثل برخی همکارانش برای دوری از تنش، از واحد دوبلاژ سیما فاصله گرفته و فعالیت خود را در رادیو دنبال کرد.

اسماعیلی غیر از کارگردانی «از سرزمین نور» در این مجموعه گویندگی نقش عبدالمطلب پدربزرگ رسول گرامی اسلام را بر عهده داشت. این مجموعه به شدت مورد توجه آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب قرار می‌گیرد و گروه بیست نفره‌ای از عوامل و گویندگان با ایشان دیدار می‌کنند.

چند راوی نقل می‌کنند که رهبر انقلاب از کار نویسندگان، تهیه کننده و کارگردان این مجموعه و گویندگی منوچهر اسماعیلی تمجید خاصی کردند. در این جلسه، غیر از وکیلی و سرشار گویندگانی نظیر همت مومیوند، مرحومه رفعت هاشم‌پور، اسفندیار مهرتاش و ... حضور داشتند که محتوای این دیدار را تصدیق می‌کنند.

آیت‌الله خامنه‌ای از عوامل این برنامه‌ می‌خواهد این سبک از تاریخ‌نگاری نمایشی در مورد با وقایع‌نگاری در مورد تاریخ انقلاب ادامه پیدا کند.

متاسفانه پس از این دیدار ظرف مدت کوتاهی اسماعیلی و سرشار از این برنامه کنار گذاشته می‌شوند و تیم دیگری جایگزین می‌شوند.

این روایت یکی از تلخ‌ترین خاطره‌های منوچهر اسماعیلی است، او علاقه خاصی به گویندگی و کارگردانی در این برنامه داشت و به دلیل بدعملی و حسادت مدیریتی از یکی مجموعه‌های مورد دلخواهش کنار گذاشته شد.

روحش شاد و یادش گرامی